Tükenmişlik sendromu yaşamayın!

Türkiye, “Tükenmişlik Sendromu” kavramıyla Meryem Uzerli sayesinde tanışıp aşina oldu. Geçtiğimiz haftalarda Gaziantepspor’un trajik şekilde hayatına son veren Çek oyuncusu Frantisek Rajtoral’in intihar sebebinin tükenmişlik sendromu olduğu açıklandı. Peki, tükenmişlik sendromu nedir? İnsan neden tükenir ve nasıl başa çıkar? İstanbul Florence Nightingale Hastanesi’nden, Uzm. Psikolog Gizem Ünveren Akşam'dan Aysun Yıldız Güngör'ün sorularını yanıtladı.

Günümüzde önemli bir sorun haline gelen tükenmişliğin en yaygın tanımı; işi gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalmak ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak. Bu kişilerde görülen fiziksel bitkinlik, uzun süreli yorgunluk, çaresizlik ve umutsuzluk duygularının, yapılan işe, hayata ve diğer insanlara karşı olumsuz tutum olarak yansımasıdır. Bu sendromu işi gereği insanlarla yoğun ilişki içerisinde olan bireylerde görülen duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı hissi olarak tanımlayabiliriz. İş yaşamıyla ilgili stres faktörlerinin birikiminden oluştuğu için tükenmişliği anksiyeteden ayırmak gerekir. Tükenmişlik sendromu aniden ortaya çıkan bir durum değildir, aksine yavaş ve sinsice gelişen bir belirti yumağıdır. Tükenmişlik belirtilerinin göz ardı edilmesi onun ilerlemesine ve başa çıkılmaz hale gelmesine neden olur. Bu nedenle tükenmenin belirtilerinin iyi bilinmesi ve zamanında teşhis edilerek gerekli önlemlerin alınması çok önemlidir.

NEDEN TÜKENİRİZ?

Tükenmenin nedenleri, insanın beklentileriyle ilişkilendirilmektedir. Tükenme genellikle gerçek ile beklentiler arasındaki uyumsuzluğun fazla olması sonucunda oluşur. Tükenmişlik sadece stresli iş ortamı ya da bireyin üzerine yüklenen aşırı sorumluluklardan kaynaklanmaz. Bireyin yaşam tarzı ve belirli kişilik özellikleri de tükenmişliğin meydana gelmesinde etkili olabilir. Mükemmeliyetçi eğilimler, hiçbir şeyin yeterince iyi olamaması, bireyin kendisi için ve dünya için kötümser bakış açısı, kontrolün elinde olması isteği, başkalarına itaat edememe, üstün başarılı birey olma gibi nedenler de bireyin kendi özellikleri nedeniyle oluşan tükenmişlik nedenleridir.

BELİRTİLERİ NELER?

Tükenmişlik belirtileri kişiden kişiye farklılık göstermekle birlikte, genel olarak fiziksel, psikolojik ve davranışsal belirtiler olmak üzere üç başlık altındadır.

Fiziksel Belirtileri: Yorgunluk ve bitkinlik, enerji kaybı, uykusuzluk ve somatik ağrı yakınmalar, kilo kaybı veya artışı.

Psikolojik Belirtileri: Kayıtsızlık, ilgisizlik, çökkün duygudurum, neşesizlik, benlik saygısında azalma, umutsuzluk, boşluk hissi, eleştirilere aşırı duyarlılık, karar verme yetisinde azalma.

Sosyal ve Mesleki Davranışsal Belirtileri: Kişiler arası çatışmalar, işe gelmeyle ilgili problemler, İşten izinsiz erken ayrılmalar, işi bırakma eğilimi, kuruma ilgisizlik olarak sıralanabilir.

EĞER İŞİNİZ ÇOK DETAY GEREKTİRİYORSA DİKKAT!

Bir sendrom olarak bilinen tükenmişliğin hemen her meslek grubunda yaşandığını belirtilmekle birlikte genellikle insana yönelik hizmet sektöründe çalışanlarda, takım liderlerinde, zaman baskısıyla. ile işi yetiştirmek durumunda kalanlarda, dikkat ve detaylar üzerinde çalışılmayı gerektiren işlerde çalışanlarda daha sık görülmektedir. Yapılan araştırmalar tükenmişliğin hem fiziksel sağlıkla hem de depresyon ve kaygı gibi psikiyatrik problemlerle ilişkisini ortaya koymaktadır. Yoğun tükenmişlik durumu psikosomatik bozukluklara, evlilik sorunlarına, uykusuzluğa, alkol ve madde kullanımına, aile yaşantısında sorunlara sebep olabilmektedir.

NASIL BAŞA ÇIKACAĞIZ?

- Bakış açısının, düşünce sisteminin, değerler sıralamasının değiştirilmesi ve geliştirilmesi, otomatik düşüncelerin, olumsuz algıların fark edilmesi ve düşüncelerin yeniden yapılandırılması,

- İşe başlamadan önce yapılacak işin zorluklarının ve risklerinin öğrenilmesi, sorumluluk alanlarının sınırlarının bilinmesi, iş yükünün gerçekçi boyutlarda tutulması,

- İş dışındaki yaşam alanlarının geliştirilmesi,

- Sağlıklı beslenmek,

- Hobi edinmek,

- Düzenli uyku,

- Düzenli spor yapmak,

TEDAVİSİ MÜMKÜN!

Tedavisi mümkün olan tükenmişlik sendromunun son yıllarda özellikle yoğun iş temposu, stres ve çalışmaya bağlı olarak görülme sıklığı artmaktadır. Tedaviye başlamadan önce kesin ve ayırıcı tanı önemlidir. Özellikle depresyonla karıştırılabilir. Bu konuda en etkili yöntem bir uzman tarafından doğru tanı konulmasıdır. Tedavi sürecinde davranışçı terapiye ve ilaç tedavisine başvurulur. Yaşadığı zorlukları çalıştığı ortama bağlamak ya da sorunu bireylerde aramak, sık rastlanan ve tükenmişliğin şiddetini arttıran durumlardan bazılarıdır.

Bu nedenle bu tarz otomatik düşüncelere dikkat edilmelidir. Psikoterapi tek başına yetersiz kaldığında, ilaç tedavisiyle süreç desteklenebilir.