Alışveriş bağımlısı mısınız?..

Akşam'dan Sibel Ateş Yengin'in haberine göre Psikiyatr Barış Önen Ünsalver, alışveriş bağımlılığının neden kaynaklandığını, tedavisini ve kimlerin bu bağımlılığa yatkın olduğunu anlattı.

KONTROLSÜZCE PARA HARCAR

Her anlamsız, gereksiz ya da aşırı alışveriş hastalık anlamına gelmez. Alışveriş bağımlısı takıntılı biçimde alışveriş yapar, sürekli alışveriş yapmayı düşünür, alışverişle ilgili planlar kurar. Alışveriş bağımlısı, ihtiyaç dışı ve kontrolsüzce para harcar. Kişi olumsuz sonuçları görmesine rağmen, sorunu inkar edercesine bu davranışına devam eder.

Bağımlı kişi, eşi ya da diğer yakınlarının gösterdiği öfkeli tepkilere, mali güçlüklere rağmen istediği an davranışını sonlandırabileceğini, her şeyin kontrolü altında olduğunu düşünür. Ay sonu faturaları güç bela öderken ter döken kişi, iki gün sonra gördüğü yeni ayakkabıyı alabilir.

ACISINI BASTIRMAK İÇİN SATIN ALIR

Alışveriş bağımlılığının çok çeşidi ve çok sebebi olabilir. Kompulsif alışverişkolik için temel bilinçdışı amaç, rahatsız eden ya da acı veren duygulardan kaçınmaktır. Dikkatlerini keyif verici ve zihni uyarıcı alışverişe yöneltirler. Bir travma ya da kaybın tetiklediği bir acıyı bastırmak ya da kaçınmak için alışveriş yaparlar. Keyifsizlik, öfke, korku, yalnızlık, can sıkıntısı gibi duygular, bilinçdışı süreçlerle alışveriş yapma arzusuna dönüşür. Bu duygularla yüzleşmek yerine, alışverişle duygular uyuşturulur.

PARASI OLMASA DA ŞIK RESTORANA GİDER

İmaj için alışveriş yapanların temel amacı sahip olduklarıyla çevreye yansıttıkları görüntüdür. İmrenilmek, önemli ve güçlü biri gibi görünmek ihtiyacı bu arzuyu ateşler. Yeterli parası olmasa da en popüler mekanda yiyip en pahalı arabaya binebilir. Biriktiriciler ise birincilik peşinde değillerdir ve her şeyin en iyisine sahip olmak amaçları yoktur. Kendilerini kontrolde ve güçlü hissedebilmek ve duygusal bir eksikliği doldurabilmek için takıntılı biçimde bir eşyanın her çeşidine
sahip olmaya çalışırlar. Nesneler biriktikçe yalnızlık duyguları azalır.

HEDİYE ALARAK SEVİLMEK İSTER

Bağımlı kişiler, başkalarına yardım ederek tatmin olurlar. Terk edilme kaygısı yaşadıklarından, bunu önleyebilmek için insanların sevgi ve onayını kazanmaya çabalarlar. Kendi ihtiyaçlarını ihmal etme pahasına insanlara bir şey verdikleri zaman değerli olacaklarını düşünürler. Çevrelerindekilerin onayını, sadakatini, dostluğunu ya da sevgisini kazanmak için alınan hediyeler aslında ilişkiyi kontrol altında tutma çabasının bir yansıması olabilir.

TEDAVİSİ MÜMKÜN

Alışveriş bağımlılığı ya da alışveriş takıntısının tedavisi mümkün. Öncelikle kişinin probleminin farkında olması önemlidir. Alışveriş yapmak keyif verici bir faaliyet gibi algılandığından birçok kişi bunun aslında hayatlarını daraltan bir sorun olduğunu fark etmeyebiliyor. Problemin şiddetine göre sadece bilişsel-davranışçı psikoterapi teknikleriyle tedavi edilebileceği gibi, antidepresan ilaçlarla da tedavi uygulanabilir. Bilişsel davranışçı yaklaşımda ilk olarak kişi alışveriş davranışıyla ilgili bir gözlem yapar. Ne zaman, ne miktarda, hangi duyguyla neler alıyor? Ne tür düşünceler alışverişi kolaylaştırıyor? Hangi ortamlarda alışverişe daha meyilli? Alışveriş yapmadıklarında nasıl bir zorlanma yaşıyorlar ve bu zorlanmaya karşı direnme yolları ne olabilir? Terapide alışverişi tetikleyen bireye özgü duygu ve düşünceler belirlenip bunları değiştirmeye yönelik müdahaleler yapılır.

Eğer alışveriş yapmayı durdurmakta kişi çok zorlanıyor yani huzursuz oluyorsa ve bu gündelik hayatını idame ettirmesini güçleştiriyorsa ya da aşırı alışverişin temelinde “Depresyon” ya da “Obsesif Kompulsif Bozukluk” gibi bir psikiyatrik sendrom varsa serotonini arttıran antidepresan ilaçlar etkili olur.

BOŞANMAYA SEBEP

Evet, boşanmalara sebep olabileceği gibi, aslında yürümesi güç ilişkilerde bir tarafın ötekine maddi mecburiyetinin oluşmasıyla evliliğin sürmesine de hizmet edebilir. Böyle bir durumda alışveriş sorunu olan kişi eşi tarafından istismarları engellemekte güçlük yaşar ve evlilik mutsuz bir evliliktir.

ÇAMAŞIR SEPETİ ALMAYA ÇIKAR…

Alışverişkolik, önceden yaptığı plana sadık kalmakta zorlanır.

Eve çamaşır sepeti almak için çıkmışken, sepetle birlikte salona da yeni bir halı alıp gelebilir.

Alışverişkolik, en düşük ödeme tutarını öder. Yeni kartlarla seçenekler artar.

Alışverişkolik, doğalgaz faturasını ödeyemediği için soğukta oturabilir ve  çocuğu hastalandığında doktora götürmektense eczaneden aldığı ilaçlarla idare edebilir.

Alışverişkolik çevresine bir inkar duvarı örer ve duvara gelen her darbede kendini huzursuz hisseder. Bu nedenle de alışverişe yalnız çıkar, torbaları gizler ya da yalan söylemeye başlayabilir.

Zamanla sevenlerinin uzaklaşmasıyla yaşadığı sıkıntıyla başa çıkabilmek için daha fazla alışveriş yapabilir. 

Takıntılı alışveriş sorunu olan bir kişi için mağazada gördüğü herhangi bir ürün “acil ve gerekli şeyler” kategorisindedir ve ısrarla onu satın almak ister, alamazsa huzursuz olur.

Aslında alışverişler kişinin kendiyle ilgili fantezilerini doyurmaya hizmet eder. Her alışveriş sonucu daha eğlenceli, daha becerikli, daha ilgi çekici olmayı arzular ama bu şekilde hep doyumsuz kalır.

YOKSA SİZ DE Mİ BAĞIMLISINIZ?

Kazanılan her kuruşu harcıyorsanız.
Sınırları kabullenme ve hayal kırıklığına tahammül edebilme güçlüğü çekiyorsanız.
Alışveriş yapmaya itici bir enerji hissediyorsanız.
Harcamalarınız belirsizse.
En zor zamanlarda en fazla oranda harcama yapıyorsanız.
Kısa süreli tatminler yaşıyorsanız
Sadece kazandıklarınızı değil, gelecek için kenara ayırdığınız birikimlerinizi harcıyorsanız ya da hiç birikim yapamıyorsanız.
Alışveriş sorunuyla yüzleştirildiğinizde öfkeleniyorsanız.
Sıklıkla kredi kartının en düşük ödeme miktarını ödüyorsanız ve kredi kartlarınızın sayısı artıyorsa.
Asıl ihtiyaçlarınızı ve zorunlu harcamalarınızı ihmal ediyorsanız.