Beynimiz bir mozaik gibi

Daha önce beynin cinsiyeti olur mu başlıklı bir yazı hazırlamıştım. Bu yazı da onun devamı niteliğinde. Tel Aviv Üniversitesi nörobilim araştırmacılarından Daphna Joel Mozaik Beyin adlı kitabında beynin cinsiyeti olmadığını her beynin erkek ve kadın beyni özelliklerinden karışık bir şekilde içerdiğini yaptığı bir dizi çalışmayla gözler önüne sermiş. Şimdi kısaca bu çalışmaların özetini elimden geldiğince anlaşılır bir dilde sizlere aktaracağım. İlk olarak bu projesinde kendisine destek olması için yine aynı üniversiteden, özellikli MR teknikleri üzerine çalışan Yanif Assaf'ı çalışmaya dahil etmiş. Sonuçları PNAS, Aralık 2015'de yayımlanan bu araştırmaya katılan 281 kadın ve erkek beyninde belirlenen 116 gri cevher bölgesinin özel MR yöntemleri ile ölçümleri yapılmış.Taranan 116 bölge içerisinden cinsiyetler arası en fazla fark gösteren 10 tanesi seçilerek değerlendirilmiş. Her bir beyin bölgesi üç kategoriye ayrılmış. Aşağıda hipokampus (hafıza ile ilgili temel alanlar) bölgesinin grafiği var.Hipokampuslar ortalamada kadınlarda daha büyük tespit edildiği için, ilk 1/3lük kısma denk gelen beyinler 'female-end' (Türkçe'ye kadın-uçlu olarak çevirebiliriz.), son 1/3lük kısma denk gelen beyinler male-end (Türkçe'ye erkek-uçlu olarak çevirebiliriz), orta 1/3lük kısma denk gelen beyinler ise intermediate-end (Türkçe'ye orta-uçlu olarak çevirebiliriz.) olarak adlandırılmışlar. Erkeklerde daha büyük tespit edilen alanlar için de tam tersi yapılmış. Bunun üzerine çalışmaya dahil edilen beyinler bu 10 alan için tek tek incelenerek durumları tespit edilmiş.Sonuçlar çok dikkat çekici. Çünkü bütün beyinlerin sadece yüzde 2'si her 10 alan için kendi cinsiyetinin özelliklerini taşıyor. Yüzde 4'ü ise sadece orta uçlu yani incelenen 10 alan için sadece orta-uçlu özellikleri (her iki ucun arasındaki özellikleri) taşıyor. Geri kalan yüzde 94'ü ise bu 10 alanın bir kısmında erkek-uçlu, bir kısmında kadın-uçlu özellikleri taşıyor. Daha açık bir şekilde örneklendirerek açıklayayım. Bir kadın düşünün.Hafıza anlamında kadın beyni özellikleri, mekanik anlamda erkek beyni özellikleri, empati yönünden erkek beyni özellikleri taşıyor. Yani beynin bazı özellikleri erkek-uçlu, bazı özellikleri kadın-uçlu. Daphna Joel'in tariflediği gibi tam bir mozaik. Proceedings of National of Sciences dergisinde 2014 yılında yayımlanan 949 genç kadın ve erkek üzerinde Pensilvanya Üniversitesinde yapılan bir çalışmanın sonucuna göre, genel olarak erkeklerin aynı beyin yarım küresi içerisindeki bağlantıları daha kuvvetliyken, kadınların iki beyin yarım küresi arasındaki bağlantıları daha kuvvetlidir.Hatta The Guardian bu çalışmayı, kadınların aynı anda birkaç işi başarıyla yürütebilmesinin kanıtı olarak göstermiştir. Bunun üzerine Daphna Joel ve arkadaşları cinsiyetler arasındaki beyin içi bağlantı yolaklarını-ki bunlar beyaz cevher içerisindedir- kıyaslayabilecek başka bir çalışma tasarlamışlar. Bir önceki çalışmada yaptıkları gibi önce daha büyük miktarda, 4000 bağlantıyı tarayıp, cinsiyetler arası en büyük farklılığı gösteren 7 tanesini değerlenmeye almışlar. Bir önceki gri cevher çalışmasında olduğu gibi tamamen kadın beyni ya da tamamen erkek beyni özellikleri (gri cevher çalışmasında yüzde 2 idi) taşıyan bir beyaz cevhere rastlanmamış. Sadece yüzde 0.7lik kısım tamamen orta uçlu (her iki cinsiyet için de baskın olmayan) olarak tanımlanmış. Katılımcıların yüzde 48'inde ise her iki cinsiyete ait baskın özellikler tek bir beyinde kombine halde gözlenmiş.DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ