Merkez Bankası'nın sürpriz faiz kararının arka planı
Merkez Bankası, politika faizini beklentilerin çok üstünde 750 baz puan artırarak yüzde 25’e çıkardı. Rus yazar Anton Çehov’un, “Eğer ilk sahnede duvarda bir silah asılıysa, oyunun sonunda mutlaka patlar” sözü gerçek oldu.
Uluslararası bankaların, analistlerin ve ekonomistlerin Türkiye ekonomisine ilişkin temel göstergeleri (faiz ve enflasyon) yeniden gözden geçirmesine yol açan bu kararın ardına düştük.
Çarpıcı bir manzara ortaya çıktı: Faiz silahı dolu olarak duvarda asılıydı. Ancak en etkili vuruş için zamanlama çok önemliydi. İstenen sonucun alınması için öncelikle yol temizliği gerekiyordu. Aylardır süren, tartışmalı uygulamalara son verilip, rasyonel bir zemine geçişin adımlarının atılması zorunluydu.
İşte, dünyada da büyük yankı uyandıran sürpriz faiz kararına giden sürecin aşamaları:
FAİZ SİLAHI: Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, görevi devraldıktan sonra yüksek oranlı artışlarla faiz silahını çekmeyi tercih etmedi. Faiz silahı, en etkili olacağı ana kadar duvarda asılı tutuldu. Haziran ayında 650 baz puan, temmuz ayında 250 baz puan artışlarla yetinildi. Politika faizi, yüzde 17.5’e yükseltildi.
YOL TEMİZLİĞİ: Enflasyonun patlamasına ve vatandaşın derin bir yoksullukla yüz yüze kalmasına neden olan “heterodoks” olarak nitelenen politikalarda yol temizliği yapıldı. Ekonominin, bilinen kurallar çerçevesinde “rasyonel” bir zemine geçilmesi için öncelikler belirlendi. Bütüncül bir bakış açısı ortaya konuldu. Bu çerçevede “kademeli geçiş” anlayışı benimsendi. Makro ihtiyati önlemler yaşama geçirildi, peş peşe sadeleştirme adımları atıldı.
BANKACILARLA TOPLANTI: Merkez Bankası yönetimi, tam bu aşamada bankacılarla bir araya geldi. Erkan, bankacıları dinledi. Banka yönetimlerinin, önceki dönemdeki tartışmalı kararlar ve uygulamalar (200 dolayında yeni uygulama) nedeniyle “kafalarının karışık” olduğu gözlendi. Bankacıları rahatlatacak mesajlar verildi.
BDDK DEVREYE ALINDI: Bankacılık ve Düzenleme Kurumu (BDDK) devreye girdi. Piyasaya, “güven” verecek, menkul kıymet tesis oranlarına, Kur Korumalı Mevduat (KKM) hesaplarına ilişkin “normalleşme” eksenli bir dizi önemli karar alındı. Gereksinim duyulan konularda yeni kararların alınacağı mesajı da iletildi.
ETKİ ANALİZLERİ: Merkez Bankası yönetimi; son 2.5 ayda alınan kararların sonuçlarıyla ilgili etki analizleri yaptı. Sonuçlar üzerinde tartışıldı. Piyasa beklentileri ve ciddi bir bozulma eğilimi gösteren enflasyon da göz önünde bulunduruldu. Duvarda asılı duran faiz silahı için koşulların olgunlaştığına ve zamanın geldiğine karar verildi.
FAİZ SİLAHI ÇEKİLDİ: Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, yeni başkan yardımcıları Osman Cevdet Akçay, Fatih Karahan ve Hatice Karahan’ın da katılımıyla 24 Ağustos toplantısında, faizleri 750 baz puan artırdı. Politika faizi yüzde 25’e çekildi.
ARKASI GELİR Mİ?
“Faiz artışı devam edecek mi?” sorusuna verilecek yanıt hem kolay hem de zor… Kolay, çünkü… Merkez Bankası, piyasada ve ekonomi çevrelerinde büyük itibar sahibi olan Akçay’ın da yönetime girmesiyle perspektifini genişletti. Banka, ekonominin gereklerini de göz önünde bulundurarak yeni faiz artışı kararı verebilir.
Zor, çünkü… Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ve siyasi faktörlerin müdahalesi, karar süreçlerini tersine çevirebilir.
Merkez Bankası, hayatımızın “merkez”inde yer almaya devam edecek.
Olcay AYDİLEK / HALKTV