Sinsi tiroide dikkat!..

Ti­ro­id be­zi, boy­nun ön ta­ra­fın­da bu­lu­nan, so­luk bo­ru­su­nun (tra­ke­a) ön ve yan du­var­la­rı­nı çev­re­le­yen 15-20 gr ağır­lı­ğın­da bir iç-sal­gı be­zi­dir. Ti­ro­id be­zi, bü­yü­me ve ge­liş­me­nin nor­mal ol­ma­sı ve me­ta­bo­lik den­ge­le­rin sağ­lan­ma­sı için el­zem olan T3 ve T4 de­nen iki hor­mon üre­tir. Ti­ro­id be­zi has­ta­lık­la­rı, ba­sit gu­atr­dan ha­ya­tı teh­dit eden ti­ro­id kan­se­ri­ne ka­dar de­ği­şir. En sık rast­la­nan has­ta­lık­lar, ti­ro­id hor­mon­la­rı üre­ti­min­de­ki dü­zen­siz­lik­ler­dir.

İyot alı­mı­na dik­kat edin
Ti­ro­id hor­mon­la­rı aşı­rı sal­gı­lan­dı­ğın­da hi­per­ti­ro­idizm, ye­ter­siz mik­tar­da sal­gı­lan­dı­ğın­da hi­po­ti­ro­idizm mey­da­na ge­lir. Ti­ro­id be­zi­nin nor­mal­den bü­yük ol­ma­sı­na gu­atr adı ve­ri­lir. Gu­atr­da, ti­ro­id be­zi bü­yü­müş­tür an­cak fonk­si­yon­la­rın­da bo­zul­ma yok­tur. Ti­ro­id hor­mon­la­rın­da­ki en ufak den­ge­siz­lik di­ğer or­gan ve sis­tem­le­rin de ça­lış­ma­sı­nı olum­suz et­ki­ler. İstanbul Tıp Fakültesi-Dahiliye Anabilim Dalı Öğretim Görevilisi Prof. Dr. Osman Erk; Sözcü gazetesi için soruları yanıtladı.

SORU 1
Tiroid bezinin hastalıkları nelerdir?
Tiro­id be­zi­nin aşı­rı hor­mon sal­gı­la­ma­sı ve kan­da ti­ro­id hor­mon­la­rı­nın art­ma­sı­na Hi­per­ti­ro­idi den­mek­te­dir. Ye­ter­siz hor­mon üre­ti­mi­nin ol­du­ğu du­ru­ma ise hi­po­ti­ro­idi den­mek­te­dir. Hi­per­ti­ro­idi ve hi­po­ti­ro­idi dı­şın­da ti­ro­id be­zi­nin bü­yü­me­si­ne gu­atr adı ve­ri­lir. Bu du­rum­da ti­ro­id hor­mon­la­rı nor­mal ola­bi­lir ve­ya ye­ter­siz (hi­po­ti­ro­idi) ola­bi­lir. Ti­ro­id be­zi ana­to­mik ola­rak so­luk bo­ru­su, ye­mek bo­ru­su ve si­nir­ler­le kom­şu ol­du­ğu için aşı­rı bü­yü­yen gu­atr du­rum­la­rın­da ne­fes dar­lı­ğı, yut­ma güç­lü­ğü ve ses kı­sık­lı­ğı olu­şa­bi­lir. Ti­ro­id be­zi­nin akut ve kro­nik il­ti­hap­la­rı­na ti­ro­idit den­mek­te­dir. Ti­ro­idit­ler ta­nı ka­rı­şık­lık­la­rı­na yol aça­bi­lir. Tüm bun­la­rın dı­şın­da ti­ro­id no­dül­le­ri top­lum­da sık rast­la­nan has­ta­lık­lar­dır. No­dül­ler tek ve çok sa­yı­da; kis­tik, so­lid ve mikst ka­rak­ter­de ola­bi­lir.

SORU 2
Hipertiroidi (zehirli guatr) hangi durumda ortaya çıkar?
Hiper­tiro­idi sık­lık­la ti­ro­id be­zi­nin faz­la ça­lış­tı­ğı dif­füz tok­sik gu­atr (Gra­ves has­ta­lı­ğı), tok­sik ade­nom ve mul­ti­no­dü­ler tok­sik gu­atr­da or­ta­ya çı­kar. Bu du­rum­lar­da hor­mon­lar faz­la sal­gı­lan­mak­ta­dır.
Bu has­ta­lık­la­rın dı­şın­da hor­mon­la­rın faz­la sal­gı­lan­ma­dı­ğı fa­kat ka­na faz­la hor­man ka­rış­tı­ğı ti­ro­idit du­rum­la­rın­da ve ti­ro­id hor­mon­la­rın za­yıf­la­mak ama­cı ile sık alın­dı­ğı ya­pay ze­hir­li gu­atr da hi­per­ti­ro­idi söz ko­nu­su ola­bi­lir. Ki­lo kay­bı, kuv­vet­siz­lik, ko­lay yo­rul­ma ve ne­fes dar­lı­ğı ön plan­da­dır. Ki­lo kay­bı ge­nel ola­rak art­mış bir iş­tah ile bir­lik­te­dir. Psi­ko­lo­jik du­rum­da den­ge­siz­lik, ko­lay he­ye­can­lan­ma, ağ­la­ma, aşı­rı ha­re­ket­li­lik ve saç dö­kül­me­si de sık­tır…

SORU 3
Guatr nasıl bir hastalıktır?
En­de­mİk (yay­gın-böl­ge­sel) gu­atr dün­ya­da en sık gö­rü­len bes­len­me (nüt­ris­yon) has­ta­lı­ğı­dır. Vü­cu­dun fiz­yo­lo­jik gün­lük ih­ti­ya­cı olan 120-150 mik­rog­ram iyot alı­na­maz ise ti­ro­id be­zin­de bir­çok fonk­si­yo­nel ve ge­li­şim bo­zuk­lu­ğu or­ta­ya çı­kar ve ti­ro­id be­zi bü­yü­mek zo­run­da ka­lır. Bo­yun ön kıs­mın­da bir şiş­lik ve na­dir ola­rak ağ­rı, bo­ğaz­da bas­kı his­si, ses kı­sık­lı­ğıy­la ken­di­ni gös­te­rir. Ba­zen şiş­lik has­ta ya­kın­la­rı ta­ra­fın­dan far­k e­di­lir ve ken­di­si­nin bir şi­ka­ye­ti ol­maz.

SORU 4
Hipotiroidi nasıl bir hastalıktır?
Hipo­tiro­idi en sık ti­ro­id fonk­si­yon bo­zuk­lu­ğu­dur. Tüm dün­ya­da ön­le­ne­bi­lir en sık has­ta­lık­lar­dan bi­ri­dir. AB­D’­de 40 yaş ve üze­ri ka­dın­lar­da hi­po­ti­ro­idi sık­lı­ğı yüz­de 10 ka­dar­dır. Hi­po­ti­ro­idi te­da­vi­si has­ta ve he­ki­mi en faz­la tat­min eden tıb­bın en ba­şa­rı­lı ol­du­ğu alan­lar­dan bi­ri­dir. Ti­ro­id hor­mon­la­rı ucuz, et­kin­li­ği yük­sek ve gü­ve­ni­lir ilaç­lar­dır. Hi­po­ti­ro­idi­ye bağ­lı bul­gu­lar te­da­viy­le or­ta­dan kal­kar. Hi­po­ti­ro­idi ses­siz ve sin­si sey­re­der. Uy­ku­ya eği­lim, so­ğu­ğa da­ya­na­ma­ma, kas­lar­da tu­tuk­luk ve ağ­rı, ka­dın­lar­da adet dü­zen­siz­lik­le­ri sık­tır. Has­ta­da iş­tah az­dır fa­kat bu­na rağ­men ki­lo alı­mı söz ko­nu­su­dur.

SORU 5
Yapay Hipertiroidi ne demektir?
Kilo kontrolü amacıyla aşırı miktarda tiroid hormonunun alındığı nöropsikiatik bir hastalıktır. Hastada hipertirodiye ait belirti ve bulgular vardır… Guatr ve göz bulguları ise söz konusu değildir.
Tiroid ilaçlarının bu amaçlı aşırı kullanımı son derece tehlikelidir ve ölümlere yol açabilir.

SORU 6
Gebelikte tiroid nasıl etkilenir?
Gebelikte metabolizma hızlandığı için çarpıntı, sıcaklık artışı ve damarlarda genişleme söz konusudur. Tüm bu belirtiler hipertiroidiyi taklit edebilir. Gebelikte ayrıca tiroid hormonlarının normal değerleri ve TSH değerleri diğer insanlardan farklıdır. Gebelerde T4 denilen tiroid hormonu yüksek, TSH azalmış olabilir. Serbest T4 hormon ve sensitif TSH ölçümleri ile tanı karışıklığı giderilebilir.

SORU 7
Tiroid nodülü tehlikeli midir?
No­dü­ler gu­atr sık gö­rül­ür. No­dül ti­ro­id için­de bü­yü­müş alan­lar­dır. Bo­yutları de­ği­şik ola­bi­lir. No­dül­ler bü­yü­ye­bi­lir, çok ça­lı­şır ha­le ge­çe­bi­lir ve yüz­de 5 ora­nın­da da kan­ser­le­şe­bi­lir. Bu ne­den­le ta­ki­bi ge­re­kir. He­kim ge­rek­li gör­dü­ğün­de no­dül­den iğ­ne bi­yop­si­si is­ter.

SORU 8
Nasıl teşhis edilebilir?
Serbest T3, Serbest T4, Sensitif TSH, tiroid ultrasonografi tetkiki, tiroid sintigrafisi ve gerekirse ince iğne Aspirasyon biyopsi yöntemiyle tiroid hastalıklarına rahatça tanı konabilir.