Eğer güneş çarptıysa!..

Güneş çarpan kişi, hemen serin ve hava akımı olan bir yere alınmalı, sıkı giysiler gevşetilmeli, soğuk su ve soğutucularla soğutulmaya çalışılmalı. Kesinlikle içmesi için sıvı verilmemeli ve en yakın sağlık kuruluşuna götürülmeli. Güneş veya sıcak çarpması acil olarak tedavi edilmezse kalıcı hasara veya ölüme neden oluyor.

Hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyrettiği şu günlerde aşırı sıcaklık nedeniyle güneş çarpması, sıcak bitkinliği, sıcak krampları, isilik gibi rahatsızlıklar da baş gösteriyor. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanı Mustafa Aksoy, güneş çarpan bir kişinin hemen serin ve hava akımı olan bir yere alınması ve kesinlikle içmesi için sıvı verilmemesi gerektiğini söylüyor. Aksoy, güneş yanıklarına karşı da yoğurt, diş macunu gibi maddelerin sürülmemesi konusunda uyarıyor.

Aşırı sıcaklardan en fazla dört yaşından küçük çocuklar, yalnız yaşayan 65 yaş ve üzerindeki yaşlılar, bakıma ihtiyacı olanlar, hamileler, aşırı kilolular, açık alanda çalışanlar, kronik hastalığı (şeker hastalığı, kalp-damar hastalıkları, beyin-damar hastalıkları, psikolojik hastalıklar, kronik solunum sistemi hastalıkları, karaciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları) olanlar, sürekli ilaç (özellikle tansiyon düşürücü, idrar söktürücü, depresyon ve uyku ilaçları) kullanan kişiler, sokak çocukları ve evsizler etkileniyor.

Aşırı sıcaklarda genellikle güneş yanıkları, sıcak bitkinliği, sıcak krampları, güneş çarpması gibi rahatsızlıklarla karşılaşılıyor. Güneş ileriki yıllarda da sağlığa ciddi zararlar veriyor. Uzun süre maruz kalındığında ciltte erken yaşlanma, gözde katarakt gelişimi, deri kanseri ve güneş lekeleri gözlemleniyor.

Güneş veya sıcak çarpması: Güneş veya sıcak çarpması acil olarak tedavi edilmezse kalıcı hasara veya ölüme neden olur. Kişinin ateşi 39,4 derecenin üzerindedir. Deri kuru, kırmızı ve sıcaktır. Terleme yoktur. Bulantı, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi, göz çukurlarının belirginleşmesi ve görme niteliğinin bozulması ile komaya kadar gidebilen şuur bulanıklığı veya kaybı vardır. İlkyardımda, kişi hemen serin ve hava akımı olan bir yere alınmalı, sıkı giysiler gevşetilmeli, soğuk su ve soğutucularla soğutulmaya çalışılmalı. Kesinlikle içmesi için sıvı verilmemeli ve en yakın sağlık kuruluşuna götürülmeli.

Sıcak bitkinliği: Güneş çarpmasından daha hafif şekilde olup hayati tehlike yoktur. Daha sıklıkla yaşlılarda, yüksek tansiyonu olanlarda ve güneş altında çalışanlarda görülür. Aşırı terleme, yorgunluk, halsizlik, bayılma hissi, nabız hızlanması, ateş yükselmesi belirtileri ile kendisini gösterir. Deri soğuk ve nemlidir. Serin bir yerde istirahate alınan hastanın giysileri gevşetilip, sırt üstü yatırılarak bacakları yükseltilir. Islak havlu veya bezle serinletilmeye çalışılır. Bol miktarda sıvı verilir. Özellikle tuzlu ayran içirilir. Bir saat içinde kişinin genel durumu düzelmezse sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Sıcak krampları: Aşırı aktivite sonucunda terlemeye bağlı olarak vücutta hızlı bir su ve tuz kaybı meydana gelir. Genellikle karın, bacak ve kol kaslarının fiziksel aktivite sırasında ağrılı spazmlarıyla meydana gelir. Sıcak krampları için tıbbi tedaviye gerek yoktur. Kişinin yaptığı aktivite durdurulmalı, sakin ve serin bir yerde oturtulmalıdır. Meyve suyu veya mineralli içecekler içirilmelidir. Kramp meydana geldikten sonra en az birkaç saat fiziksel aktivitede bulunulmamalı, bir saat içerisinde geçmezse en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Güneş yanıkları: Uzun süreli güneş ışığına maruz kalmakla meydana gelir. Etkilenen kişide ateş, su toplaması ve şiddetli ağrı varsa veya bir yaşından küçükse en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Güneş yanığından korunmak için güneş ışığına maruz kalmaktan kaçınılmalı, güneş yanığı olan yerler soğuk su ile silinmeli, etkilenmiş bölgelere nemlendirici tıbbi losyon sürülmeli. Yağ, salça, yoğurt ve diş macunu gibi maddeler kesinlikle sürülmemeli.

Sıcak döküntüsü (İsilik): Sıcak ve nemli havalarda aşırı terlemeye bağlı olarak derinin tahrişidir. Her yaşta görülmekle birlikte sıklıkla bebeklerde görülür. Küçük kızarıklıklar şeklindedir. Sıklıkla boyun, göğüs, dirsek iç yüzü gibi kıvrım yerlerinde görülür. Kızarık bölgeler kuru tutulmalı, daha serin ve daha az nemli ortam sağlanmalıdır.

Vücut ısısının yükselmemesi için sık sık duş alınmalı

Kafein, alkol ve fazla miktarda şeker içeren içecekler vücutta daha fazla sıvı kaybına yol açtığı için tüketilmemeli.

Vücut ısısının yükselmemesi için sık sık duş alınmalı; bunun mümkün olmadığı durumlarda ayaklar, eller, yüz ve ense soğuk suyla ıslatılmalı veya silinmeli.

Susuzluk hissi olmasa dahi her gün en az 21– 14 su bardağı sıvı tüketilmeli.

Spor yapmak için sabah ve akşam saatleri tercih edilmeli, her bir saatlik spor için en az 2-4 bardak sıvı alınmalı.

Bebek, çocuk, engelliler ve hayvanlar kapalı ve park etmiş araçlarda bırakılmamalı.

Yemekler pişirilirken kızartma ve kavurma yerine haşlama, ızgara, kendi suyunda veya az suda pişirme gibi sağlıklı pişirme yöntemleri uygulanmalı.

PINAR KAMAN