Pandemide doğan bebeklerin beyin gelişimi farklı mı?

Bu konuda şimdiye kadar bir veri yoktu. Bebeklerde uyaran eksikliğinin beyin gelişimini negatif etkilediğini gösteren birçok çalışma geçmişte yapıldı. Örneğin yetimhanede büyüyen çocuklar ve aile ilgisinden mahrum bebeklerin zeka düzeylerinin diğerlerine oranla ortalamadan düşük olduğunu gösteren birçok çalışma var.

Pandemide bebeklerin etkilenebileceği pek düşünülmedi. Çünkü bu dönemde herkes evde kaldı. Bebekler anneleriyle daha fazla vakit geçirdiler olarak düşünüldü.

Halbuki pandemi stresinin anne karnındaki bebeğe nasıl yansıyacağı hesaba katılmamıştı.

Bu ay Scientific American dergisinin çok yeni yayımlanan sayısında bu konuda özel bir dosya hazırlanmış. Melinda Wenner Moyer'in editörlüğünde kaleme alınan yazıyı bu hafta sizlere aktarmak istiyorum.

NewYork Presbyterian Morgan Stanley Çocuk Hastanesinden Dr. Dani Dumitriu yürütücülüğünde 2017 yılında başlatılan yeni doğan bebeklerin beyin gelişiminin takip edildiği çalışmada pandemi döneminde tamamen tesadüfen şaşırtıcı bir farklılık görülmüş. Dumitriu'nun çalışma arkadaşı Morgan Firestein bir gece panikle Dr. Dimutriu'yu aramış. 'Sanırım bir krizin ortasındayız, çalışmadaki farklılıkları görmelisin!' diye.

Data incelendiğinde, pandemi döneminde doğan bebeklerin ince ve kaba motor becerileri ile iletişim becerilerini ölçen test puanlarının, pandemi öncesi doğan bebeklere göre belirgin düşük olduğu saptanmış. Bu durumun aile üyelerinin covid geçirip geçirmediği ile ilişkili olmadığı belirlenmiş. Ayrıca pandemi döneminde anne ve babalar daha fazla evde olup, çocuklar daha fazla ilgilenme şansına sahip olduğundan dolayı, bu sonuç ilk başlarda yadırganmış. Pandemi döneminde hamileliğini geçirenlerin, stres yükünün fazla olmasının, bebeğin beyin gelişimini negatif etkileme olasılığı üzerinde durulmuş.

Ayrıca bu dönemde maddi manevi birçok sıkıntı yaşayan aile üyelerinin, bebekleri ile normal zamandaki gibi rahat ve huzurlu iletişim kuramamasının payı olabileceği de düşünülmüş. Maske kullanımının bebeklerle iletişim eksikliğine yol açabilme olasılığı araştırılmış.

Fakat bu konuda yapılan çalışmalarda ebeveynlerin içten ve sıcak iletişimi söz konusu olduğunda, maske dahi kullansalar, göz temasının yeterli olduğu sonucuna varılmış. Hamilelikte yaşanan stresin, beyindeki bazı bağlantıların anne karnındaki gelişimini etkileyebileceği teorisini benimseyenler çoğunlukta.

Dr. Sean Deoni'nin yürüttüğü, bebekleri nörogelişimsel süreçlerini takip eden bir görüntüleme çalışmasında katılımcıların pandemi öncesi ve sonrası nörogelişimsel skorları karşılaştırılmış.

Yapılan kıyaslamada bebeklerin 2020 yılı sonlarında başlayarak nörogelişimsel skorlarının düştüğü, 2021'de bunun devam ettiği gözlenmiş. Aynı çalışmada pandemide doğan bebeklerin IQ skorlarının pandemi öncesi doğan bebeklere göre istatistiksel olarak anlamlı düştüğü saptanmış. Tabi burada araya girerek bir şey eklemek istiyorum.

Bebek beyninin kendini yenilemesi ve eski haline gelmesi mümkündür. Nöroplastisite yani beynin kendini yenilemesi bebeklerde çok hızlıdır. Birçok uzman da benimle aynı fikri paylaşıyor. Burada önemli olan bu süreci hızlandırmak için neler yapmamız gerektiği. Aşağıda sıralıyorum,

· Bebeklerinizle/çocuklarınızla mümkün mertebe stresten uzak kaliteli zaman geçirin.

· Yeni bir şeyler öğrenebileceği alanlara yönlendirin. Sosyal medya kullanımını azaltın. Evet doğru duydunuz. Sosyal medya kullanımını anne baba olarak SİZ DE azaltın. Böylece çocuklarınızla daha kaliteli zaman geçirir ve bu dönemde onların gördüğü hasarı vakit geçmeden tersine çevirebilirsiniz.

· Çocuklarınızı mümkün olduğunca farklı çevrelerle sosyalleştirin. Ne kadar farklı ortamlara girip değişik arkadaşlar edinirlerse, beyin gelişimi o kadar hızlı olur.

DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ