Tarihin ilk "ampütasyonu" Taş Devri'nde yapılmış

Tıp tarihi aydınlandı: Tarihin ilk ampütasyonu Taş Devri'nde yapılmış...

"Biz çiftçilik yapmaya ve kalıcı yerleşimler kurmaya başlamadan çok önce insanlar bu ameliyatları yapıyordu"

Yaklaşık 31 bin yıl önce yetenekli bir Taş Devri cerrahı, bir çocuğun bacağını kesti. Yeni bir araştırmada bu ameliyatın, kayıtlara geçen en eski tıbbi ampüstasyon olduğu sonucuna varıldı.

Kol veya bacağın herhangi bir bölümünün travma veya hastalık nedeniyle cerrahi operasyonla kesilmesine ampütasyon adı veriliyor. Bugün bu operasyon yaygın olsa da tarihte ilk kez ne zaman uygulandığı bilgisi yeni kanıtlar ışığında değişiyor.

Geçen hafta hakemli bilimsel dergi Nature'da yayımlanan araştırmada, bugün Borneo diye adlandırılan adada Taş Devri'nde uygulanan ampütasyonun ayrıntıları ortaya çıkarıldı.

Çocuğun fosilleşmiş kalıntılarından alınan diş minesini inceleyen araştırmacılar, ampütasyonla bacağının alt kısmı kesilen hastanın 6 ila 9 yıl daha yaşadığını belirledi.

Avustralya'daki Sidney Üniversitesi'nde görev alan doktora sonrası araştırmacı Melandri Vlok, "Bu avcı-toplayıcının çok ciddi, yaşamı tehdit eden bir çocukluk ameliyatından sağ çıkması, yaranın iyileşmesi ve daha sonra yıllarca dağlık arazide hareket etmesi büyük sürprizdi" diye konuştu.

Çocuğun kalıntıları, 2020'de uluslararası bir ekibin yürüttüğü arkeolojik kazıda Liang Tebo adı verilen bir kireçtaşı mağarasında keşfedilmişti. Araştırmacılar, mağaranın çok ücra bir yer olduğunu ve yılın yalnızca belirli zamanlarda tekneyle erişilebilir olduğunu ifade etmişti.

Kalıntıların incelenmesi sonucunda bacaktaki yaranın iyileşme biçimi analiz edildi. Analizler, çocuğun bacağının hayvan saldırısı gibi bir olayda kopmadığını, ameliyat edilerek kesildiğini ortaya çıkardı.

Yeni araştırmadan önce bilinen en eski ampütasyon 7 bin yıl önce yaşamış bir çiftçinin sağ kolunun kesilmesiydi.

Avustralya'daki Griffith Üniversitesi'nden arkeolog ve jeokimyacı Maxime Aubert, "Borneo'daki yeni bulgu, insanların biz çiftçilik yapmaya ve kalıcı yerleşimler kurmaya başlamadan çok önce hastalıklı veya hasarlı uzuvlarını başarılı bir şekilde ampute etme yeteneğine sahip olduklarını gösteriyor" ifadelerini kullandı.

Öte yandan, bugün bilinen şekliyle cerrahi ampütasyonlar, Britanyalı cerrah ve bilim insanı Joseph Lister'ın 1800'lerin sonunda antiseptikleri keşfetmesine kadar yaygın bir uygulama haline gelmedi.

Araştırmanın başyazarı Tim Maloney, bulguların tıp tarihinin derinliklerini aydınlattığını vurguladı:

Borneo'da 31 bin yıllık ameliyat keşfinin, tıp tarihini anlamamızda çok önemli etkileri olacak.

Kaynak: Independent Türkçe, Livescience, Sidney Üniversitesi

Derleyen: Çağla Üren