Yeme bağımlılığına dikkat!

Bağımlılık sadece alkol, uyuşturucu madde ve tütün mamüllerine karşı gelişmiyor. Birçok bağımlılık çeşidi var. Yeme bağımlılığı bunlardan bir tanesi. Alışveriş bağımlılığı, telefon bağımlılığı, seks bağımlılığı da diğer ilginç bağımlılık türlerinden. Bağımlılık türlerinin hepsinde beyinde bir takım değişiklikler görülüyor. Beynin ödül merkezi uyarılıyor ve dopamin salgılanıyor. Bir süre sonra salınan dopaminin neden olduğu 'geçici iyilik haline' bağımlı hale geliniyor. Vücut bu nörokimyasalı devamlı istiyor ama zamanla eskisi kadar zevk alamıyor. Yeme bağımlılığında da aynı şekilde gelişiyor.

Yeme bağımlılığında rol oynayan diğer bir mekanizma da leptin adı verilen hormon üzerinden gerçekleşiyor. Leptinin görevi normalde doyuma ulaştığımızda iştahımızı kapatmak ve yemeyi durdurmak. Yani doyduğumuzu anlamayı sağlayan hormon. Takıntılı yeme davranışı geliştiren yeme bağımlılarında, leptin hormonu ya yetersiz salınır ya da beynin leptine verdiği yanıt yetersizdir, ilgili bölgeler/reseptörler duyarsızlaşmıştır. Özellikle şeker, yağ ve tuzun birlikte belli oranlarda kullanımı ile yapılan yiyeceklerin bağımlılık yapma oranı daha yüksektir. 2013 yılında Connecticut College'da yapılan bir çalışmada, Oreo adı verilen kremalı bisküvi yedirilen fareler üzerinde bir çalışma planlanıyor. Beynin hazdan sorumlu bölgelerinde, kokainin yaptığından bile daha fazla bir aktivite gözleniyor. Fareler Oreo'nun en çok keyif veren orta kısmını daha önce yemeye başlıyorlar. Bu çalışmadan da anlaşılacağı üzere beyinde uyuşturucu maddelerle aynı bölgelerin uyarılmasına sebep olan yeme bağımlılığı çok masum bir şey değil.

Yeme bağımlılığını belirtileri (Yale Üniversitesinin geliştirdiği anketten alınmıştır)

· Belli bazı yiyecekleri yemeye başlamadan önce planladığından daha fazla yemek

· Belli bazı yiyecekleri aç olunmamasına rağmen yemek

· Rahatsızlık verene kadar yemek

· Belli bazı yiyecekleri yiyemeyeceğini düşününce anksiyeteye kapılmak.

· Belli bazı yiyeceklere ulaşılamıyorsa dışarı çıkıp hemen almak.

· Belli bazı yiyecekleri çok sık ve büyük porsiyonlarda tüketmek. Çalışmak, aileyle vakit geçirmek, sosyal aktivitelerde bulunmak yerine yemeyi tercih etmek

· Belli bazı yiyeceklerin bulunduğu sosyal ortamlardan, fazla yeme endişesi nedeniyle kaçınmak.

· Bozuk yeme davranışı nedeniyle okulda veya iş yerinde sorunlar yaşamak.

· İstediklerini yiyemediği ya da yiyememe korkusu olduğunda anksiyete yaşamak, ajitasyon geliştirmek ve bazı fiziksel belirtilerin ortaya çıkması.

· Fazla yeme davranışı nedeniyle depresyona girmek ve suçlu hissetmek

· Negatif düşüncelerden kurtulmak veya daha iyi hissedebilmek için yeme davranışına yönelmek

· Zamanla yeme davranışının eskiden olduğu kadar iyi hissettirmemesi.

· Burada bahsedilen belli bazı yiyecekler genellikle karbonhidrat, yağ, tuz içerikli olmakta.

Yeme bağımlılığından kurtulmak düşünüldüğü kadar kolay değil. Gerektiğinde mutlaka yardım alınması gereken bir durum. Zamanla geri döndürülemez sağlık sorunlarına neden olma olasılığından dolayı erken önlem almak en iyisi. Alkol ya da madde bağımlılarında, bağımlılığa neden olan maddeden uzak kalabilmek daha mümkün. Ama yeme bağımlılığında öyle değil. Her yerde uzak kalması gereken yiyecekleri gören bağımlının kendini frenlemesi çok zor olabilir. Özellikle çocuk yaşlardan itibaren bağımlılığa sebep olabilecek fast food, paketli gıda, yüksek şeker içerikli gıdalardan olabildiğince uzak kalınması ileride bu sorunların önüne geçebilir.

DR. SEVDA SARIKAYA / AKŞAM GAZETESİ